MY - KALISZ POMORSKI - OKOLICE - ŚWIAT
Wielka, miejska kałuża

             Jezioro Bobrowo Małe jest jak wielka kałuża pośrodku miasta. Coraz intensywniejszą zabudowę mieszkaniową jego brzegów ograniczają tylko podmokłe tereny przylegające do dwóch kolejnych, kaliskich jezior: Bobrowa Wielkiego i  Młyńskiego.

Panorama Bobrowa Małego na widokówce sprzed wieku

Panorama sprzed pół wieku

 

 

 

 

Widok obecny

 

 

 

   

 

            Mokradła stanowią historyczne i namacalne świadectwo, że dookoła średniowiecznych murów miejskich rozlewało się jedno wielkie jezioro.

Bagna od strony Bobrowa Wielkiego

 

 

 

 

Bagna od strony jeziora Młyńskiego

 

 

   

 

            Jak wydzielono z tej wielkiej wody Bobrowo Małe? Otóż dzisiejsza ul. Świerczewskiego, od skrzyżowania z ul. Rybacką do skrzyżowania z ul. Drawską, stanowi groblę oddzielającą  Bobrowo Małe od jeziora Młyńskiego. Natomiast ul. Rybacka powstała na korycie zasypanej fosy, łączącej te dwa zbiorniki jeszcze w końcu XVIII wieku, co widać na planie odbudowy miasta po wielkim pożarze w roku 1771.

  Ulica Świerczewskiego

Fosa w ciągu ul Rybackiej na planie odbudowy miasta po pożarze w 1771 roku

 

   

            Kiedy tę fosę zasypano całkowicie, likwidując most w ciągu ul. Świerczewskiego prowadzącej od dawnej Bramy Kamiennej w murach miejskich, Bobrowo Małe połączył z jeziorem Młyńskim nowy kanał, istniejący do dziś. Most nad nim znajduje się pod koniec ul. Świerczewskiego, tuż przed skrzyżowaniem z ul. Drawską.

Kanał przy moście na ul Świerczewskiego

           

 

Stojąc na tym moście twarzą w kierunku Mirosławca, mieliśmy do niedawna po lewej stronie stary transformator z czerwonej cegły. Wybudowano go podczas elektryfikacji miasta, ukończonej w roku 1924, kiedy doprowadzono prąd z elektrowni wodnej na Drawie w Borowie (niegdyś  zwanym Starym Potokiem, gdyż jego niemiecka nazwa brzmiała Altspringe). Elektrownię uruchomiono w roku 1918.

            Obecnie transformatora nie ma, podobnie jak sąsiednich zabudowań piekarni, należącej przed wojną do słynącego z dobrych wypieków mistrza Karada. Widać za to dom towarowy (dawniej Adlera).

Skrzyżowanie ul. Świerczewskiego z ul. Drawską

Dom towarowy Adlera na pocztówce z początku XX wieku

 

 

  

 

            Z kolei obecna ul. Mickiewicza to grobla oddzielająca Bobrowo Małe od Bobrowa Wielkiego. Usypano ją znacznie później niż ul. Świerczewskiego, gdyż tędy nie prowadziła żadna ważna droga prócz polnej do pól. Utwardzono ją dopiero w roku 1936, gdy rozpoczęto budować domy wokół Bobrowa Małego. Ale pierwsze zabudowania, jakie powstały nad tym jeziorem po przeciwnej stronie niż kościół, jeszcze w XIX wieku, należały do  młynarza Pinnowa. Jego dom oraz wiatrak są widoczne na starych pocztówkach.

Pierwszą wzmiankę o wiatraku nad Bobrowem Małym, odnajdujemy w ogłoszeniu drawskiego Landrata (starosty) z 3 listopada 1824 roku. Zawiadamia w nim, iż młynarz z Callies, niejaki Ferdynand Schramm, zamierza postawić wiatrak pomiędzy drogą do Balster (Białego Zdroju) a drogą nad Bobrowem Małym, co dokładnie odpowiada lokalizacji wiatraka Augusta Pinnowa. Oznacza to, iż jego zabudowania pochodzą już z pierwszej połowy wieku XIX, i że Pinnow najprawdopodobniej odziedziczył wiatrak żeniąc się z córką młynarza Ferdynanda Schramma.

 

  Dom Augusta Pinnowa dzisiaj

Zabudowania i wiatrak Schramma a potem Pinnowa na starej pocztówce

 

 

 

 

 

            Wycieczkę wokół Bobrowa Małego zaczynamy na moście w ciągu ul. Mickiewicza. Płynąca pod nim, szerokim kanałem woda, pokazuje jak wydajne są podziemne źródła zasilające Bobrowo Wielkie.

Kanał przy ul. Mickiewicza

 

 

            Ruszamy w stronę plaży, ale nie skręcamy w prowadzącą tam alejkę (ul. Jeziorną). Przystajemy przy pierwszej willi, którą zbudował przed II wojną architekt Hugo Fey. Po roku 1945 mieścił się tu ośrodek zdrowia i izba porodowa, potem przedszkole, a obecnie Ośrodek Pomocy Społecznej.

Willa architekta Fey’a

 

 

 

 

            Kilka domów dalej, po minięciu ul. Piaskowej stał dawniej na rogu duży, nowoczesny gmach gimnazjum. Zniszczono go po wojnie.

Gmach gimnazjum na przedwojennej fotografii

Miejsce po gimnazjum zajmuje dziś „kwadraciak”

 

 

 

  

            Powyżej ul. Mickiewicza ciągnie się równolegle ul. Wczasowa, a nad nią rozległe wzgórza. Dziś bez nazwy, a kiedyś określane jako Güntersberge, na cześć władającej Kaliszem Pomorskim przez pięć stuleci (XIV-XVIII) rodziny von Güntersberg. Prowadząca na te wzgórza ul. Podgórna, nazywała się dawniej  Güntersbergstrasse.

Ulica Podgórna

Współczesna panorama miasta ze wzgórz nad plażą

 

 

 

  

Ulica Wczasowa na fotografii z lat 70. XX wieku

 

 

  

 

            Przy kolejnej, odchodzącej w prawo uliczce (ul. Półwiejska) zachował się dom młynarza Pinnowa (zdjęcie domu już prezentowaliśmy). Dziś niepozorny, parterowy, jakby wrośnięty ze starości w ziemię. Natomiast po wiatraku nie ma ani śladu. Można za to zidentyfikować miejsce, gdzie stał (powyżej domu Pinnowa, nieco w lewo).

Widok z miejsca, gdzie stał wiatrak Pinnowa

Widok na Bobrowo Małe z wiatraka Pinnowa wiek temu

 

 

 

   

            Wracamy do ul. Mickiewicza, mijając powiększające się osiedle domów jednorodzinnych. Patrzymy na budynki przedwojenne, cztery bliźniacze, dwurodzinne wille. Do roku 1945 tu mieszkała elita miasteczka, z burmistrzem Willym Pagelem włącznie.

Wille przy ul. Mickiewicza na fotografii przedwojennej

To samo ujęcie obecnie

 

 

 

 

Nowe osiedla nad Bobrowem Małym

 

 

 

 

  

 

            Wychodzimy na ul. Toruńska na wprost nowego gmachu gimnazjum. Wcześniej, po prawej stronie  widać resztki stawu, jaki był przed podwyższeniem ul. Mickiewicza zatoczką Bobrowa Małego. Nadszarpnięte zębem czasu budynki za stacją benzynową to resztki dawnej, wielkiej rzeźni, funkcjonującej jeszcze długo po wojnie. Natomiast stylowa willa to dom i gabinet lekarza Medowa, który przyjmował pacjentów przed rokiem 1945. Potem mieścił się tu urząd gminy, a następnie przez długie lata apteka. 

Zabudowania byłej rzeźni oraz dawna willa Medowa

Widok na przyjeziorne mokradła ze stacji benzynowej przy ul. Toruńskiej

 

 

   

 

            Ul. Świerczewskiego idziemy  do ul. Rybackiej – dawnej fosy pod murami miasta. Z niej skręcamy w ul. Krzywoustego (dawniej Charlottenstrasse) nad Bobrowo Małe. Jej końcowy odcinek nosił nazwę Priesterwerder, gdyż prowadził na wyspę należącą do parafii. Stała na niej duża garbarnia, po której pozostały resztki zabudowy.

Widok na ul. Krzywoustego i plebanię z Priesterwerder

To samo miejsce na pocztówce sprzed wieku, widok od plebanii

 

 

   

 

            Podmokłą ścieżką nad samym jeziorem dochodzimy do mostu na ul. Mickiewicza, skąd zaczęliśmy wędrówkę.

Dróżka nad Małym Bobrowem

 

 

Bogumił Kurylczyk

Współpraca:

Joanna Mączkowska,

Michał Doroszuk,

Mateusz Paszkiewicz